Wczasy nad morzem - wczasynadmorzem.info

Pomorskie Prusy Królewskie pod rządami polskimi

16 lipca 2013r.

Prusy Królewskie pod rządami polskimi (1466— 1772). Odzyskane ziemie nazwano Prusami Królewskiemi i podzielono na trzy województwa, dla lewego brzegu Wisły pomorskie ze stolicą Gdańskiem, dla prawego chełmińskie i mal-borskie. Prusy posiadały tak szeroką aulonomję, że równało się ona niemal unji personalnej z Polską. Miasta Gdańsk, Toruń i Elbląg miały daleko idące prawa wolnych miast, a Gdańsk mógł nawet trzymać własną armję i flotę, bić odrębną monetę, zawierać pokój i wypowiadać wojny. Ściślejsze zespolenie z Polską nastąpiło na sejmie Unji Lubelskiej w r. 1569. Senatorów było 8, a to 2 biskupów (warmiński i chełmiński), 3 wojewodów i trzech kasztelanów (chełmiński, gdański i elbląski). Ci dostojnicy wraz z podkomorzymi, oraz delegatami miast Gdańska, Torunia i Elbląga, po dwóch z każdego składali senat pruski, w którym prezydował biskup warmiński. Izbę Poselską składało 38 posłów, wybieranych przez sejmiki wojewódzkie. Senat i posłowie zjeżdżali się na t. zw. Generał Pruski odbywający się naprzemian w Grudziądzu i Malborku, apelacja od sądów nie szła do trybunału w Piotrkowie, ale do M. Orłowicz. Przewodnik po voj«rództwit pomorikiem sądów nadwornych królewskich. Z reguły urzędnicy i senatorowie pruscy mieli być obywatelami pruskimi. Pospolite ruszenie pruskie nie było zobowiązane wychodzić poza granice Prus. W pierwszej połowie polskich rządów, panował okres długiego pokoju i dobrobytu, przerwanego na krótko w r. 1520 ostatnią wojną z Krzyżakami. Liczne wojny jakie toczyła Polska, w wieku XVI i pierwszej polowie XVII, na kresach wschodnich, Prus Królewskich nie dotykały. Wśród pokoju wzrasta zamożność, wspaniale rozwijają się miasta. W XV Jezioro Karszyrtskie Fot. IX warszawskie] Drużyny Harcerskiej i XVI w. Gdańsk jest drugiem z rzędu w Polsce miastem po Krakowie, w XVII i XVIII wysuwa się na pierwsze miejsce, prześcigając nietylko podupadły Kraków, ale i Warszawę. Dorównać usiłuje mu Toruń, jako centrala wodnego handlu zagranicznego. W XVI i XVII w. spokój wewnętrzny miast zakłócają walki religijne, reformacja zapuszcza tu głębiej korzenie niż gdzieindziej w Polsce, a w drugiej polowie XVI w. niemal wszystkie kościoły w miastach są w ręku ewangelickim. Okres pomyślności Prus Królewskich podrywają wojnv szwedzkie. W czasie pierwszej wojny szwedzkiej (1626—35) Szwpdzi posuwają się aż po Toruń, zdobywają Malbork, opiera się im jedynie Gdańsk. Rabunki i zniszczenia szwedzkie, dzięki osobistej rycerskości Gustawa Adolfa, nie przybrały jeszcze wówczas tak katastrofalnych rozmiarów, jak w czasie drugiej Wojny szwedzkiej (1655—60). Szwedzi kierowani przez Karola Gustawa, chciwego na łupy, czego nie mogli zrabować i wywieźć do Szwecji, niszczyli i palili, to też po trzech latach wojny kraj wyglądał jak pustkowie. Miasta zniszczone lub spalone, z wyjątkiem Gdańska i Rucka, które Szwedom opór stawiły, handel w zastoju, kościoły popalone, pałace i dwory obrabowane, zamki zniszczone. W r. 1657 Jan Kazimierz na podstawie traktatu w Bydgoszczy oddał elektorowi brandenburskiemu w lenno dwa zachodnie powiaty Prus Królewskich, bytomski i lęborski, które nigdy już nie wróciły do Polski i uległy germanizacji. Zaledwie kraj zdołał się odbudować za rządów Sobieskiego, przyszło nowe zniszczenie za trzeciej tvojnv szwedzkiej (1703—9). Wytrzymał wówczas długie oblężenie Gdańsk, a Toruń po pięciomiesięcznem oblężaniu w r. 1703 przy którem spłonął ratusz, został zdobyty przez Szwedów. Wojska szwedzkie, rosyjskie i saskie, wyniszczyły kraj zupełnie, a klęski zadane przez wojnę powiększyła dżuma w r. 1709 i 1710, która porwała w Prusach Królewskich trzecią część ludności. Po tej klęsce aż do rozbiorów Polski nie wróciły już Prusy Królewskie do dawnej pomyślności. W XVIII w. jeszcze dwa razy były widownią wojny. W czasie wojny domowej w r. 1733—34 wytrzymał Gdańsk, w którym schronił się król Leszczyński długie oblężenie przez Rosjan i Sasów, zaś w czasie wojny siedmioletniej 1757—63 mimo neutralności Polski Przeciągały przez Prusy Królewskie nieustannie wojska pruskie i rosyjskie. W r. 1767 zawiązała się w Toruniu pod patronatem Rosji konferencja ku obronie dysydentów, do której pod Presją rosyjską przystąpiły wszystkie miasta Prus Królewskich z wyjątkiem Tucholi i Radzyna. Królowie polscy rozpoczynając od Kazimierza Jagiellończyka gościli w Prusach Królewskich dość często. Na początku rządów przybywali oni do Torunia i Gdańska dla odebrania hołdu, podejmowani bardzo uroczyście. Często bawił tu król Sobieski, który miał dobra nad morzem. Gdańsk i Toruń były widownią wielokrotnych zjazdów Augusta II z carem Piotrem Wielkim. VII. Rozbiory Polski. Wojny napoleońskie. Przy pierwszym rozbiorze Polski w r. 1772 zajął Fryderyk II całe Prusy Królewskie bez Gdańska i Torunia, dołączył do nich obwód nadnotecki i Kwidzynę, i utworzył z nich prowincję, któęą nazwał Prusami Zachodniemi. Ich stolicą była początkowo Kwidzyna, wobec tego, że Gdańsk i Toruń pozostały jeszcze przy Polsce, a dopiero przy drugim rozbiorze w r. 1793 zajęły je Prusy po pokonaniu zbrojnego oporu mieszczaństwa. Zaraz po rozbiorze Fryderyk U zagarnął dla rządu królewszczyzny, oraz majątki zamożnych klasztorów, a w ten sposób połowa wielkiej własności znalazła się odrazu w ręku niemieckim, dając teren dla kolonizacji. Z rozkazu Fryderyka II niszczono wiele starych zamków krzyżackich, które rozbierali Niemcy dla zyskania materjału pod budowę koszar i twierdz. Jedne klasztory skasowano, inne pozbawiono majątków, kasacie uległy też dobra biskupów chełmińskich i kujawskich, wraz z ich zamkami w Lubawie, Sta-rogrodzie Chełmińskim i Sub-kowych, które popadły w ruinę. Wiele poklasztornych kościołów oddano ewangelikom dla licznie sprowadzanych z Niemiec kolonistów. Do szkól i urzędów wprowadzono język niemiecki, miastom dla germanizacji narzucono duże garnizony niemieckie. Toruń, Gdańsk i Grudziądz zamieniono na silne twierdze. W r. 1794 po wypowiedzeniu wojny Prusom kilkakrotnie wpadały wojska polskie pod wodzą Madalińskiego w okolice Torunia. Wojny napoleońskie odbiły się silnie na stosunkach Prus Zachodnich. Po klęsce pod Jeną w r. 1806 Napoleon ścigając Fryderyka Wilhelma III, w listopadzie przybył do Torunia, powitany z entuzjazmem przez ludność polską. W ciągu zimy bawiły na terenie Prus Zachodnich wojska francuskie i legjony polskie, a z wiosną 1807 wyruszyły do Prus Książęcych, aby pod Iłowem i Frydlandem zadać cios ostateczny państwu pruskiemu. Tylko Gdańsk i Grudziądz, dowodzony przez syna francuskiego emigranta Courbiera, stawiały opór. Armja francuska gospodarowała wówczas w Prusach Zachodnich jak w nieprzyjacielskim kraju, nakładając kontrybucje, prowadząc Nowe Miasto. Brama rekwizycje, zamieniając kościoły i gmachy publiczne na szpitale, przyczem zginęło wiele cennych zabytków artystycznych. Gdy pokój w Tylży w lipcu 1807 r. utworzył Księstwo Warszawskie przyłączono do niego nietylko Poznańskie, ale także południową część Prus Zachodnich, w szczególności dawną ziemię chełmińską (bez Grudziądza), lubawską i michałowską, oraz większą część powiatu wałeckiego i kamieńskiego. Gdańsk z okręgiem dwumilowym został wolnem miastem z gubernatorem i wojskiem francuskiem a wojsko francuskie pozostało też w Toruniu. W czasie wojny austrjacko-polskiej w r. 1809, oblęgali Kustrjacy Toruń broniony przez Francuzów i Bawar-czyków. Przemarsz armji napoleońskiej na Moskwę w r. 1812 i odwrót jej w r. 1813 naraziły kraj na zniszczenie. W r. 1813 Rosjanie zdobyli Toruń, a 29 listopada tego roku kapitulował Gdańsk. W konsekwencji wojen i chorób zmniejszyła się ludność Prus Zachodnich o 14%.

wakacje, atrkacje, Historia, nad morzem, zabytki, Toruń, Gdańsk, Pomorze, wakacje, zabytki