Wczasy nad morzem - wczasynadmorzem.info

Dzieje Pomorza

16 lipiec 2013r.

DZIEJE W epoce przedhistorycznej były ziemie nad dolną Wisłą gęsto zamieszkałe, o czem świadczą liczne wykopaliska z doby kamiennej i bronzowej (około 1000 lat przed Chr.). W epoce żelaznej (od IV w. przed Chr.) zaznacza się w wykopaliskach wpływ kultury rzymskiej, gdyż wówczas, a szczególnie w dobie cesarstwa przybywały często nad Bałtyk wyprawy rzymskie po bursztyn. Nadbałtycka ziemia bursztynu w źródłach rzymskich nosi nazwę „Kraju Estiów". Zdaniem Niemców przed wędrówką ludów lewy brzeg Wisły zamieszkiwali germańscy Gotowie, prawy Słowianie, zaś po wędrówce ludów na lewy przesunęli się Słowianie pozostawiając prawy celtyckim Prusakom. Zdaje się jednak, że ci ostatni wytrwali na swych pierwotnych siedzibach nawet w czasie wędrówki ludów. Nazwy geoBraficzne polskie po obydwóch brzegach Wisły świadczą o pierwotnej słowiańskiej ludności tych okolic. Nazwy celtycko-pruskie spotyka się dopiero na północ od Ossy w bliższych morza okolicach dawnej Pomezanji, oraz na wschodnich kresach dzisiejszego województwa pomorskiego w dawnej ziemi lubawskiej, co świadczy o tem, że reszta dawnych części Prus Królewskich położonych na prawym brzegu Wisły miała ludność polską. II. Wiek XI i XII. Księstwo pomorskie i ziemia chełmińska. W początkach wieków średnich odrębnemi drogami szły dzieje Pomorza na lewym brzegu Wisły, które do końca XIII w. cieszyło się niezależnością państwową pod rządami własnych książąt, innymi torami dzieje ziemi chełmińskiej należącej do Polski, a innymi na północ od niej położonej przedzielonej Ossą Pomezanji, ziemi celtyckich pogańskich Prusaków. Księstwo Pomorskie występuje na widownię dziejową jako kraj ograniczony od wschodu Wisłą, od zachodu Odrą, od północy morzem, od południa Notecią i Wartą. Ziemie to były czysto słowiańskie, w X wieku posiadały już rozwinięty handel i przemysł i znaczne miasta portowe. Pierwsza historyczna wiadomość o tym kraju pochodzi z r. 968, w którym Mieczysław I przyłączył go do Polski, zaprowadził chrześcijaństwo i ustanowił biskupstwo w Kołobrzegu, jedno z czterech pierwszych w Polsce, które w r. 1000 poddano władzy metropolitów gnieźnieńskich. Bolesław Chrobry panował na calem Pomorzu, a za jego rządów w r. 997 był Gdańsk punktem wyjścia nieudanej wyprawy misyjnej Św. Wojciecha. Po śmierci Bolesława Chrobrego w r. 1025 Pomorze chwilowo zajęte przez Prusaków, odzyskuje później niezależność, jednakże za Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego należy znowu do Polski. Podzieliło się ono tylko na dwie części, z których w zależności od Polski pozostaje tylko część wschodnia, t. zw. Pomorze Nadwiślańskie (stolica Gdańsk1, podczas gdy część zachodnia, t. zw. Pomorze Nadodrzafiskie (stolica Szczecin) zrywa łączność z Polską, książęta tutejsi w r. 1181 uznają się wasalami Niemiec, z czasem ulegają germanizacji i protestantyzacji, i przyczyniają się do całkowitej germanizacji swego niegdyś czysto słowiańskiego kraju. Za Władysława Hermana skutkiem klęski pod Drezdenkiem, Pomorze chwilowo odzyskało niezależność, jednakże już za jego następcy Bolesława Krzywoustego (1102- 39), nietylko Pomorze Nadwiślańskie, ale także Nadodrzańskie zostało w r. 1122 przyłączone do Polski. Po jego śmierci skutkiem podziału Polski na dzielnice, Pomorze teoretycznie dostało się Władysławowi II, w rzeczywistości zaś odzyskało zupełną samodzielność pod rządami własnych książąt' z rodu Gryfitów, spokrewnionych Mestwln I. wedle Iryplyka w Żukowie z magnatami małopolskimi tego samego herbu. Jako pierwszego historycznego członka tego rodu wymieniaja źródła Świętopełka 1(111-48 , po którym panuje Subisław I (1148—78), a przy końcu XII w. Sambor I (1178- 1207) założyciel klasztoru Cystersów w Oliwie. Był on lennikiem Kazimierza Sprawiedliwego. Następuje po nim Subisław II (1207—16) pozbawiony tronu przez stryja, Mestwina I (1216—20), fundatora klasztoru w Zukowie. Na prawym brzegu Wisły za Bolesława Chrobrego sięgały granice Polski po rzekę Ossę, gdzie król kazał wbić słupy graniczne. Między Ossą, Wisłą a Drwęcą leżała ziemia chełmińska, na wschód od Drwęcy przedzielone Branicą ziemie michałowska i lubawska. Chełmno było siedzibą kasztelanów. Przy podziale Polski na dzielnice ziemie te weszły w skład Mazowsza, pod względem religijnym podlegały biskupom płockim. Na północ od Ossy aż po morze leżała najdalej na zachód wysunięta prowincja pogańskich Prusaków, którą kronikarze krzyżaccy obejmują ogólną nazwą Pomezanji, a której stolicą była Kwidzyna. Obejmowała ona terytorjum późniejszego województwa małborskiego, gdzie Krzyżacy założyli miasto Malbork i Elbląg. Pogańscy Prusacy podlegali władzy licznych książąt, nie wytworzyli jednakże jednolitej organizacji państwowej. Chciwi łupu. a bardzo bitni byli dla Polaków niewygodnymi sąsiadami, napadając nieustannie na pograniczne ziemie. Zaprowadzeniu chrześcijaństwa stawiali zacięty opór, na niczem spełzły misje Św. Wojciecha i Św. Brunona, nie wydały też trwałego skutku wyprawy zbrojne Bolesławów Chrobrego, Krzywoustego i Kędzierzawego. III. Wiek XIII Sprowadzenie Krzyżaków. Dopiero w początkach XIII w. chrześcijaństwo głoszone przez Cystersów z Łekna, Pelplina i Oliwy, zaczęło sobie zdobywać grunt w ziemi pruskiej, doszło nawet do utworzenia osobnego biskupstwa w Chełmie, któremu poddano nawrócone ziemie pruskie. Niebawem nastąpiła reakcja. Biskup Filip został zamordowany, jego następca Chrystjan wypędzony, krucjata ogłoszona przez papieża skończyła się klęską, a w r. 1215 Prusacy najechali i sjustoszyli ziemię chełmińską, którą clicieli zająć na trwałe. Ówczesny książę Mazowiecki Konrad 1 (f 1247), gdy zawiodły go inne sposoby odzyskania ziemi chełmińskiej, w r. 1226 za radą biskupa Chrystjana, przyzwał na pomoc przeciw Prusakom, rycerski niemiecki zakon Krzyżaków (Kreuzritter), nazwany od czarnego krzyża na białym płaszczu. Zakon ten powstał w r. 1191 w flkkon w Palestynie dla walki z Muzułmanami, zaś w XIII w. siedzibą wielkich mistrzów. była Wenecja. Dła ich pozyskania obiecał im Konrad I nadać ziemię chełmińską i inne ziemie, o ile je zdobędą na Prusakach, a darowiznę tą zatwierdził cesarz i papież. Krok ten w konsekwencji okazał się dla Polski bardzo szkodliwym, i wytworzył pod ich bokiem nowego wroga, o wiele groźniejszego niż byli nim celtyccy Prusacy. W r. 1230 przybywają Krzyżacy pod wodzą Hermana von Balka do Nieszawy naprzeciw Torunia, skąd zaczynają ofenzywę przeciw Prusakom. Do r. 1233 zajęli ziemię chełmińską, z Chełmnem i Pomezanję z Kwidzyna, zadali Prusakom klęskę nad rzeką Dzierzgonją, Jezioro pod Lidzbarkiem Fot. Adam Wlslockl Ze zb. Książnicy Polski?) T. N. S. VI. gdzie padło ich 5000 ludzi, w r. 1237 założyli nad morzem Elbląg, w r. 1239 zdobyli Balgę, główny nadmorski gród warmiński, a w r. 1241 posunęli się w głąb Warmji, gdzie założyli zamki Reszel i Licbark. W r. 1243 w zdobytym kraju założono cztery biskupstwa, chełmińskie w Chełmnie, pomezańskie w Kwidzynie, warmińskie w Brunsberdze (później we Fromborku) i samlandzkie w Królewcu. Zaraz po podboju kraju zaczęli budowę zanikówlrobronnych, a miastom Toruniowi i Chełmnu nadali w r. 1233 prawo magdeburskie. Zaczętą pracę kolonizacyjną przerwało powstanie Prusaków w latach 1260—80 na którego czele stał Henryk Monte. Prusakom udało się wprawdzie w pierwszych latach opanować i zburzyć szereg zamków krzyżackich a nawet wpaść do ziemi chełmińskiej, w następnych jednak latach Krzyżacy krwawo stłumili powstanie, wycinając ludność całych okręgów w pień łub wypędzając na Litwę, i osadzając w ich miejsce kolonistów niemieckich. Dla obrony przeciw najazdom a równocześnie utrzymania w karbach miejscowej ludności budowano liczne zam"i, początkowo drewniane, od końca XIII w. murowane, których ruiny przetrwały do dzisiejszych czasów: większe były siedzibą komturów, mniejsze wójtów. Tymczasem w Księstwie Pomorskiem przez cały w. XIII panowali jeszcze niezależni książęta. Najświętszą postacią wśród nich był syn i następca Mestwina 1 Świętopełk II, (1220—66) zwany przez Kaszubów Wielkim, który w szeregu wojen potralił utrzymać niepodległość atakowaną przez Polaków, Krzyżaków i Duńczyków. Początkowo uznał się lennikiem Leszka Białego, skorzystał jednakże ze swarów wśród Piastów, aby się uchylić od obowiązków lennych, a w r. 1227 w Gąsawie w walce z nim zginął Leszek Biały. Pomorze odzyskało samodzielność, niebawem jednakże znalazło silnych nieprzyjaciół w Krzyżakach. Świętopełk JI początkowo ich popierał, wkrótce jednakże przewidując wzrost ich potęgi, rozpoczął w r. 1238 walkę z nimi mimo klątwy, jaką na niego rzucił papież. Wojna toczyła się przez lat 15, a w r. 1253 zakończył ją pokój, uznający Wisłę jako granicę. W wojnie tej niestety popierali Krzyżaków bracia Świętopełka, Sambor, książę Tczewu i Pacibor książę Białogrodu. Wkrótce potem, w wojnie z Polską Świętopełk zajął Krainę, w r. 1256 zrzekł się jednakże jej wraz z Nakłem na rzecz Polski. Po jego śmierci nastąpiły walki między syn? mi o tron, przy władzy utrzymał się syn starszy, Mestwin II (1266-94) ostatni z dynastji książąt pomorskich. Dzieje jego panowania wypełniają walki z bratem i stryjami, a później z Krzyżakami o ziemię lubiszewską, którą im w r. 1275 zapisał umierając książę Sambor, podobnie jak Racibor ziemię białogrodzką. W r. 1282 Mestwin II na interwencję papieża zgodził się na odstąpienie Krzyżakom ziemi gniewskiej, a była to ich pierwsza zdobycz na lewym brzegu Wisły.

wakacje, atrkacje, nad morzem, Pojezierze Kaszubskie, zabytki, Żukowo, wakacje, Bałtyk, Gdańsk, Bursztyn